Triển vọng Ngành Bảo hiểm năm 2022: Mức độ hưởng lợi từ lãi suất tăng có thể không lớn

Điểm nhấn năm 2021

Ngành Bảo biểm tăng 10,5% trong 2021, thấp hơn so với VNIndex là 23%. Kết quả này hoàn toàn là do BVH giảm -14% YTD. Trong khi đó, diễn biến giá của các công ty bảo hiểm niêm yết còn lại là rất thuận lợi nhờ một số thông tin liên quan đến thoái vốn Nhà nước.

Các công ty tăng tốt bao gồm: PTI (+168% YTD); VNR (+94% YTD); và BMI (+85% YTD).

Những điểm chính của ngành trong năm 2021

• Những thay đổi chính của ngành năm 2021

Tăng trưởng doanh thu phí bảo hiểm chịu ảnh hưởng nặng nề do giãn cách xã hội nghiêm ngặt. Trong Q3/2021, tổng doanh thu phí bảo hiểm (GWP) và doanh thu phí khai thác mới (NBP) của bảo hiểm nhân thọ có mức tăng trưởng thấp nhất từ trước đến nay là +8,5% và -10,5% so với cùng kỳ. Doanh thu phí bảo hiểm phi nhân thọ giảm -12% so với cùng kỳ. Một số khâu trong quy trình bán bảo hiểm nhân thọ (kiểm tra sức khỏe và chữ ký trực tiếp của bên mua) đã bị gián đoạn trong thời gian giãn cách xã hội, do đó, ảnh hưởng đến việc ghi nhận doanh thu của các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ. Trong khi đó, đối với bảo hiểm phi nhân thọ, nhu cầu đối với bảo hiểm ô tô xe máy, bảo hiểm tai nạn con người và bảo hiểm du lịch (đóng góp khoảng 50% tổng doanh thu phí BH) ở mức thấp trong kỳ. Bảo hiểm sức khỏe và bảo hiểm y tế là ngoai lệ duy nhất với mức tăng 118% và 113% so với cùng kỳ, thể hiện nhu cầu bảo vệ sức khoẻ gia tăng trong bối cảnh đại dịch.

Luỹ kế 9T2021, doanh thu phí bảo hiểm tại thị trường Việt Nam đạt 151,7 nghìn tỷ đồng, +16% so với cùng kỳ (so với 17% YoY trong 2020) chủ yếu do mức tăng rất mạnh trong 6T2021 với điều kiện vĩ mô thuận lợi. Doanh thu phí BH nhân thọ và phi nhân thọ đạt lần lượt 110 nghìn tỷ đồng (+22% YoY vs. 22% trong 2020) và 41,7 nghìn tỷ đồng (+1,8% YoY vs. 5,6% trong 2020). Bancassurance tiếp tục đóng góp nhiều hơn vào doanh số bán hàng (chiếm 39% doanh thu phí khai thác mới vs 31% trong 2020).

Theo số liệu của Cục Quản lý và Giám sát Bảo hiểm, tổng doanh thu phí bảo hiểm cả năm 2021 ước tính đạt 215 nghìn tỷ đồng, +15,6% so với cùng kỳ, thấp hơn năm 2020 và mức trước Covid. 

Các công ty bảo hiểm mạnh về mảng bán buôn giành thêm thị phần. Trong khi mảng bán lẻ (bảo hiểm tai nạn con người, xe máy) chịu ảnh hưởng (-5,7% YoY), mảng thương mại (bảo hiểm tài sản và thiệt hại - P&C, bảo hiểm hàng hóa, hàng hải,…) tăng 13,8% YoY sau nhiều năm trầm lắng. Dòng bảo hiểm thương mại tăng trưởng khá một phần là xuất phát từ giá hàng hóa và cước phí vận chuyển tăng, dẫn đến số tiền bảo hiểm làm căn cứ để tính doanh thu phí bảo hiểm gia tăng. Theo đó, một số công ty bảo hiểm bán lẻ (BVGI, PTI, PGI) đã mất thị phần trong năm. Ngược lại, PVI đã rút ngắn khoảng cách với BVGI trong năm 2021 và thứ hạng có thể sẽ tiếp tục thay đổi trong 2022 nếu xu hướng này tiếp diễn trong những quý tới.

Đa dạng hoá kênh bán hàng. Để thích ứng trong giai đoạn giãn cách xã hội, các công ty bảo hiểm đã tìm cách đa dạng hoá và gia tăng kênh phân phối. Việc hợp tác với các công ty thương mại điện tử (Shopee, Tiki, Lazada), Fintechs (Grab, Momo), và Insurtechs đã trở nên phổ biến hơn trong năm. Ngoài ra, việc phát triển kênh bán hàng online cũng đã có được căn cứ pháp lý rõ ràng hơn khi Giấy chứng nhận bảo hiểm điện tử đã được hợp pháp hoá: đối với bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới (có hiệu lực từ ngày 1/3/2021 theo Nghị định 03) và bảo hiểm cháy nổ bắt buộc (có hiệu lực từ ngày 23/12/2021 theo Nghị định 97). Các yếu tố này mặc dù chưa tác động đáng kể đến doanh thu và lợi nhuận bảo hiểm trong 2021, do nhu cầu chịu ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch nhưng có thể mở đường cho sự hồi phục mạnh mẽ hậu Covid.

Cạnh tranh trên thị trường bảo hiểm gay gắt hơn. Manulife, SunLife và MBAgeas Life là những công ty giành được nhiều thị phần nhất trong 9T2021. Trong Top 5, Manulife là công ty bảo hiểm duy nhất giành thêm được thị phần. Công ty đã giành vị trí thứ 2 từ Prudential trong 2021, với tiềm năng trở thành công ty dẫn đầu thị trường trong tương lai gần. Các công ty khác trong Top 5 đều có mức giảm thị phần lớn nhất về doanh thu phí bảo hiểm và doanh thu phí khai thác mới.

Mặc dù tăng trưởng doanh thu chậm lại, lợi nhuận vẫn mạnh mẽ nhờ lợi nhuận thuần hoạt động kinh doanh bảo hiểm cải thiện. Lợi nhuận các công ty BH niêm yết tăng +25,9% YoY trong 9T2021 (vs. 7% trong giai đoạn 2017-2020) do lợi nhuận thuần hoạt động kinh doanh bảo hiểm cải thiện đáng kể. Tỷ lệ bồi thường và tỷ lệ kết hợp trong 2021 đều ở mức thấp chưa từng có do không có/ hoãn yêu cầu bồi thường trong giai đoạn giãn cách xã hội.

Việc xác nhận tỷ lệ sở hữu nước ngoài (FOL) của các công ty bảo hiểm tạo tâm lý tích cực cho cổ phiếu ngành này. Trước đây, mặc dù không có giới hạn cụ thể về tỷ lệ FOL tại các công ty bảo hiểm nhưng cũng chưa có văn bản chính thức nào đề cập đến mức room cụ thể đối với ngành bảo hiểm. Trong tháng 8/2021, trên Cổng thông tin quốc gia về đầu tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chính thức cập nhật Điều kiện tiếp cận thị trường đối với nhà đầu tư nước ngoài, trong đó nêu rõ tỷ lệ FOL đối với ngành Bảo hiểm là 100%. Động thái này đã gỡ bỏ khó khăn của nhiều công ty bảo hiểm trong những năm qua khi có kế hoạch tăng tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài (BMI, PTI, PGI). Sau đó, một số công ty đã báo cáo về việc điều chỉnh tỷ lệ FOL với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) lên 100% (PTI, PVI, PRE) và 49% (BVH). Trong tháng 12, VN Post đã thoái vốn toàn bộ 22,7% cổ phần tại PTI.

• Theo quan điểm của chúng tôi, thông tin xác nhận tỷ lệ sở hữu nước ngoài đã có tác động lớn hơn đến định giá của cổ phiếu bảo hiểm so với thông tin về tăng trưởng lợi nhuận. Tăng trưởng lợi nhuận ngành ở mức tốt trong cả Q1/2021 và Q3/2021. Tuy nhiên, cổ phiếu bảo hiểm (trừ BVH) chỉ vượt trội hơn VNIndex trong Q3/2021 – thời điểm xác nhận tỷ lệ FOL. Ngoài ra, lợi nhuận trước thuế 9T2021 của BVH đạt 1,6 nghìn tỷ đồng, +51% YoY nhưng giá cổ phiếu giảm.

Triển vọng năm 2022

Triển vọng tăng trưởng năm 2022

• Tăng trưởng doanh thu phí hồi phục Với kịch bản cơ sở của chúng tôi là việc mở cửa nền kinh tế sẽ diễn ra mạnh mẽ trong nửa cuối 2022, chúng tôi kỳ vọng các hoạt động bán hàng cũng sẽ hồi phuc tốt trong năm. Doanh thu phí BH nhân thọ ước tính tăng +22-24% YoY, trong khi mảng phi nhân thọ đạt 8%-10% YoY (vẫn thấp hơn mức trước Covid). Tổng doanh thu phí bảo hiểm dự báo đạt 256 nghìn tỷ đồng (+18-20% YoY). Ngoài động lực chính đến từ nhu cầu được phục hồi, tăng trưởng doanh thu phí bảo hiểm có thể đến từ các yếu tố mới như sau:

✓ Chúng tôi kỳ vọng Giấy chứng nhận bảo hiểm điện tử (E-insurance) cũng sẽ dần được hợp pháp hoá cho các sản phẩm bảo hiểm khác khác (bảo hiểm sức khỏe, tài sản thiệt hại, hàng hóa). Do đó, bán hàng qua kênh trực tuyến cũng sẽ dần được đẩy nhanh.

✓ Sự hợp tác với các công ty insurtech để tăng cường đổi mới cải tiến trong việc phân tích big data cũng sẽ giúp các công ty bảo hiểm đa dạng hóa sản phẩm và kênh phân phối trong tương lai.

• Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh bảo hiểm (UW) có thể giảm từ mức nền cao trong 2021

Có hai nhóm yếu tố đối nghịch tác động đến lợi nhuận thuần hoạt động kinh doanh bảo hiểm trong 2022:

✓ Yếu tố kém tích cực. Việc hưởng lợi từ tỷ lệ bồi thường thấp do người được bảo hiểm hoãn nộp các yêu cầu bồi thường trong giai đoạn giãn cách xã hội sẽ khó có thể lặp lại trong năm 2022. Do đó, tỷ lệ bồi thường dự báo quay về mức bình thường trong năm.

✓ Yếu tố tích cực. Việc sử dụng Cơ sở dữ liệu chung về bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới với các thông tin đăng ký xe cơ giới, vi phạm an toàn giao thông đường bộ, lịch sử tai nạn giao thông có thể giúp các công ty bảo hiểm phân loại khách hàng tốt hơn. Trong khi đó, Nghị định 03 cũng cho phép công ty bảo hiểm tăng phí tối đa 15% so với mức Bộ Tài chính quy định căn cứ vào lịch sử tai nạn của từng xe cơ giới và năng lực chấp nhận rủi ro của mình. Điều này giúp các công ty bảo hiểm có thể tăng phí đối với các hợp đồng có rủi ro cao hơn thay vì áp dụng giá tương đương với tất cả các hợp đồng như trước đây.

✓ Yếu tố bất ngờ có thể đến từ sự thành công của kênh bán hàng online với những thay đổi về quy định (giấy chứng nhận điện tử). Nếu doanh thu kênh online tăng mạnh, chi phí trung gian (cho đại lý, môi giới) có thể được tiết giảm dần dần. Chúng tôi ước tính các yếu tố tiêu cực có thể ảnh hưởng nhiều hơn vào lợi nhuận thuần hoạt động kinhdoanh bảo hiểm trong năm 2022. Trong khi đó, các yếu tố tích cực cần thời gian để phản ánh vào lợi nhuận các công ty bảo hiểm. Đối với riêng BVH, chúng tôi kỳ vọng chi phí dự phòng toán học được kiểm soát tốt nếu lợi suất trái phiếu Chính phủ tăng 50 bps so với cùng kỳ trong 2022, qua đó hỗ trợ lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh bảo hiểm.

• Thu nhập từ hoạt động đầu tư tăng theo mức tăng về quy mô của danh mục đầu tư

Mặc dù lãi suất huy động giảm trong 2020-2021 và AUM tăng nhẹ (6%-8% YoY), lãi từ hoạt động đầu tư tăng 27% và 16% tại các công ty bảo hiểm phi nhân thọ (trừ BVH) trong kỳ. Điều này là do lãi thực hiện từ các khoản đầu tư cổ phiếu và hoàn nhập chi phí dự phòng. Đối với BVH, thu nhập từ hoạt động đầu tư hưởng lợi từ thị trường chứng khoán trong 2020 (+36% YoY vs. +1% YoY trong 2021) Năm 2022, chúng tôi kỳ vọng lãi từ HĐ đầu tư tăng 8%-10% đối với các công ty bảo hiểm phi nhân thọ:

✓ Lãi suất huy động tăng nhẹ 20-25 bps, trong khi lãi thực hiện từ đầu tư cổ phiếu hay hoàn nhập dự phòng không nhiều do mức nền so sánh cao trong 2021. Mặc dù vậy, chúng tôi nhận thấy BIC hoặc VNR vẫn có thể ghi nhận lãi từ hiện thực hoá danh mục đầu tư nếu cần. VNR nắm giữ TPB ở mức giá trung bình bằng 1/6 giá hiện tại. BIC nắm giữ ACB, VNR, FPT, HPG, VCB ở mức giá thấp.

✓ AUM có thể tăng tương ứng với mức tăng trưởng doanh thu phí bảo hiểm, đạt khoảng 8%-10% so với 2021.

Nhìn chung, chúng tôi ước tính tăng trưởng lợi nhuận ròng năm 2022 chậm lại đối với các công ty bảo hiểm phi nhân thọ do mức so sánh cao trong 2021.

Mặc dù vậy, chúng tôi ước tính BVH tăng trưởng tương đối tốt (+21% YoY), do lợi nhuận thuần từ HĐKD bảo hiểm có thể cải thiện nhờ mức tăng chậm lại của chi phí dự phòng toán học. Lợi nhuận các công ty bảo hiểm phi nhân thọ biến động khá mạnh giữa các quý. Mặc dù vậy, do mức so sánh cao trong Q1/2021 và Q3/2021, chúng tôi cho rằng mức tăng trưởng so với cùng kỳ có thể sẽ ở mức cao hơn trong Q2/2022.

• Luật Kinh doanh Bảo hiểm (sửa đổi) có thể sẽ được ban hành (link) cùng các văn bản hướng dẫn thi hành luật sau đó. Các hoạt động tăng vốn, do đó, có thể sẽ sôi động hơn từ năm 2023.

• Định giá các công ty bảo hiểm đã tăng đáng kể sau thông tin xác nhận về FOL

✓ Đối với các công ty chưa hoàn tất việc phát hành cổ phiếu mới và/hoặc thoái vốn (BMI, MIG, PVI and VNR) và có thể hưởng lợi từ tỷ lệ FOL 100%, định giá đã vượt mức đỉnh lịch sử.

✓ Trong khi đó, đối với các công ty đã phát hành cổ phiếu cho cổ đông chiến lược (BIC, PTI, PGI), mặc dù giá tăng nhưng định giá hiện vẫn thấp hơn mức đỉnh lịch sử.

✓ BVH là công ty bảo hiểm duy nhất có định giá ở gần mức thấp nhất trong quá khứ. Định giá hiện đã ở mức khá cao nếu xét đến các yếu tố cơ bản (PB hiện tại là 1,8x và ROE là 13%). Mặc dù vậy, chúng tôi cho rằng vẫn các kế hoạch phát hành cổ phiếu mới và/hoặc thoái vốn trong 2022 có thể vẫn tác động tích cực đến diễn biến giá cổ phiếu.

Nguồn: SSI